De Monitor: Rijk houdt ondanks kritiek deskundigen vast aan verbod op asbestdaken in 2024

Hoewel experts twijfelen aan het gezondheidsrisico van asbestdaken en daarmee aan de noodzaak van het asbestdakenverbod, zet staatssecretaris Stientje van Veldhoven (Infrastructuur en Waterstaat) door. Dit laat het ministerie weten naar aanleiding van vragen van onderzoeksprogramma De Monitor (KRO-NCRV). Als de Tweede Kamer na de zomer instemt met de wet zijn daken die het kankerverwekkende materiaal bevatten over zes jaar verboden.

Al in 2015 kondigde toenmalig staatssecretaris Mansveld aan af te willen van asbesthoudende dakbedekking. In Nederland overlijden jaarlijks rond de duizend mensen aan blootstelling door asbest. Het ministerie wil daarom grote bronnen van asbestvezels uit de leefomgeving verwijderen, zodat er in 2040 nul nieuwe slachtoffers bij komen. Hoewel het verbod wettelijk nog niet is verankerd, sporen zowel het Rijk als lokale overheden eigenaren aan stappen te ondernemen. Wie nu niets doet, riskeert vanaf 2024 een boete.

Verwaarloosbaar gezondheidsrisico
Asbestdeskundigen zijn echter sceptisch over de onderbouwing van het wetsvoorstel en de voorgenomen deadline van 2024. Volgens medisch milieukundige Henk Jans, asbestspecialist van de Brabantse GGD, is er sprake van een ‘doorgeschoten risicoreflex’. Het overgrote deel van de mensen die nu overlijden aan asbestgerelateerde ziekten, zijn tijdens hun werk besmet door langdurige blootstelling aan hoge concentraties asbestvezels. Dergelijke concentraties asbestvezels komen in de buitenlucht niet voor, zo blijkt uit onderzoeken van TNO en Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM).

Een verbod op asbestdaken zal volgens hem een zeer geringe invloed hebben op het aantal nieuwe asbestslachtoffers. ‘Iedereen ademt sowieso al vijfendertig tot vijftig asbestvezels per kubieke meter in. De daken zullen daar een paar vezels aan toevoegen, maar alsnog blijft de concentratie onder de grens van het verwaarloosbaar risico.’ Anders gezegd: de gemiddelde hoeveelheid asbestvezels in de buitenlucht is zo laag dat van de één miljoen blootgestelde Nederlanders er mogelijk één asbestkanker zal krijgen. Jans pleit dan ook voor een gefaseerde sanering waarbij de meest risicovolle daken eerst aangepakt worden.

Verzekeraars
Hoewel de Kamer dus nog moet instemmen met de wetswijziging, nemen verzekeraars alvast een voorschot door de dekking van opstalverzekeringen te verlagen. Eigenaren krijgen in het geval van schade steeds minder uitgekeerd, naarmate 2024 dichterbij komt. Opvallend is bovendien dat veel van de gewraakte asbest in het verleden verplicht is gesteld door de overheid. Hiltje Terpstra-De Vries, eigenaar van zo’n tweeduizend vierkante meter asbestdak, laat de bouwvergunning zien, waarin de gemeente de gebruikte asbestplaten verplicht stelde. ‘Het is toch raar dat je vroeger verplicht werd tot het aanleggen van een asbestdak, waaraan je vervolgens keurig hebt voldaan en nu wordt gedaan alsof je illegaal bezig bent.’

Geringe subsidie
Terpstra-De Vries is één van de circa tachtig mensen die de afgelopen anderhalve maand contact opnamen met de redactie van De Monitor. Deze eigenaren worden geconfronteerd met kosten van tussen de twintigduizend tot honderdduizend euro voor het versneld opruimen van asbest. Hoewel de overheid het gebruik van asbest voor 1993, het jaar waarin asbest verboden werd, op grote schaal heeft gestimuleerd, is de financiële tegemoetkoming vanuit het Rijk voor het ruimen van diezelfde asbest gering. ‘De subsidie bedraagt 4,50 euro de vierkante meter, terwijl de kosten hier 240 euro per vierkante meter bedragen. Dat is dus 2% van de kosten,’ aldus Rob Ekkers van Contactgroep Eigenaren Asbestwoningen.

Financieringsproblemen
Volgens het ministerie laten succesvolle lokale initiatieven zien dat ondanks de hoge kosten 2024 haalbaar is. Een voorbeeld daarvan is de Dordtse wijk de Tafelberg, waarbij een collectieve sanering van zestig woningen plaatsvindt. Toch heeft tien procent van de bewoners nog altijd geen financiering gevonden om de verplichte sanering te betalen. Hoewel de gemeente aangepaste leningen beschikbaar heeft gemaakt, komt een groep bewoners daarvoor niet in aanmerking, omwille van bestaande schulden en/of hun leeftijd.

Ook gedeputeerde Bea Schouten van de Provincie Gelderland herkent dit probleem. Ongeveer vijf procent van de eigenaren komt voor geen enkele vorm van financiering in aanmerking. ‘Over die groep maken we ons echt zorgen,’ aldus Schouten. ‘We schieten er niks mee op als die mensen het nu niet kunnen betalen en straks boetes door de gemeente opgelegd krijgen.’ Naar schatting gaat dit om een groep van drie - tot zesduizend mensen en zal dit beeld in andere provincies hetzelfde zijn. Volgens Schouten moet het Rijk bekijken of voor deze groep een speciale regeling getroffen kan worden, zodat iedereen zijn asbestdak kan laten saneren.

De Monitor: het asbestdakenverbod, vanavond om 21.25 uur bij NPO 2.