Maatschappelijke organisaties waarschuwen in onderzoeksprogramma ‘De Monitor’ (21:25 uur, NPO2) voor oplopende zorgkosten door het gebrek aan betaalbare woningen in Nederland. Bij gezinnen die bijvoorbeeld na een scheiding met spoed een woning hebben, kunnen de problemen zich snel opstapelen als er geen woning beschikbaar is. En dat kan grote maatschappelijke kosten tot gevolg hebben.

Bij dak- en thuislozenopvang De Binnenvest in Leiden kloppen steeds vaker mensen aan die in essentie alleen een ‘woonprobleem’ hebben. Directeur Emmy Klooster: ‘Dat begint als mensen hun huis kwijtraken, bijvoorbeeld na een scheiding. Ze kunnen zichzelf nog een tijdje redden door met hun kinderen in een caravan te wonen of bij familie te logeren. Maar die situatie kan niet eeuwig zo blijven. Ze hebben te weinig wachttijd opgebouwd voor een sociale huurwoning. Urgentie krijgen ze niet omdat hun casus niet ‘schrijnend’ genoeg is. Dan staan ze bij ons op de stoep en vragen ze: hebben jullie een plek voor mij?’ Maar deze groep mensen past niet in de doelgroep van een dak- en thuislozenopvang omdat er geen verslaving of psychosociale problematiek speelt. Deze mensen zijn ‘zelfredzaam’ en hebben alleen een ‘woonprobleem’.

Domino-effect
Klooster ziet in de praktijk dat de maatschappelijke kosten snel kunnen oplopen als er geen woning beschikbaar komt. ‘De huur is vaak te hoog om op te brengen. Je ziet dat mensen op raken door de stress. De kinderen raken gedestabiliseerd. Dan komt werk in het gedrang.’ Het zijn kortom net dominostenen die elkaar één voor één omver tikken. Op verzoek van De Monitor maakte De Binnenvest een doorrekening van de ‘maatschappelijke kosten van het woonprobleem.’ Deze berekening laat zien dat ‘niets doen’ (in de zin van: geen woning beschikbaar maken) uiteindelijk duur kan uitpakken voor de overheid. De Binnenvest baseerde deze berekening op de zogenaamde ‘Effectencalculator’. Dat is een rekenprogramma waarmee je de maatschappelijke en financiële gevolgen van verschillende hulpverleningstrajecten in kaart kunt brengen en vergelijken.

Fictief rekenvoorbeeld: gescheiden moeder Eva
De Binnenvest neemt een casus van een gescheiden moeder met twee kinderen als uitgangspunt voor deze rekensom. Het gaat om een fictieve mix van verschillende mensen die zich de afgelopen tijd bij De Binnenvest hebben gemeld.

Deze vrouw is na een scheiding uit huis gezet door de verhuurder omdat ze de huur in haar eentje niet meer kon opbrengen. Nu woont ze met haar twee kinderen op een oude woonboot zonder verwarming. De moeder heeft te weinig inschrijftijd voor een sociale huurwoning. Urgentie krijgt ze niet omdat haar situatie niet ‘schrijnend’ genoeg is. Moeder heeft werk, er zijn geen schulden en er is geen sprake van psychische problemen. Kortom: er is alleen een ‘woonvraag’. Ook De Binnenvest kan op dit moment niets doen: daarvoor moet het gezin eerst dakloos worden. De Binnenvest rekende voor ons uit wat de kosten kunnen zijn als de woonvraag van dit gezin niet wordt beantwoord.

Psychische klachten en baanverlies
Moeder vertoont al burnout-verschijnselen, en de stress neemt door de situatie verder toe. Dit kan leiden tot allerlei problemen waarvoor ze hulp nodig heeft.

Stel: Ze gaat een jaar lang eens in de twee weken naar de psycholoog. Er is een interventie van jeugdzorg in het gezin, maar nog zonder uithuisplaatsing. Ook de kinderen krijgen een jaar lang GGZ-zorg. In totaal kost dat zo’n 25.000 euro per jaar. De toegenomen stress kan een katalysator zijn voor nog meer problemen. Moeder is al eens een week thuisgebleven door de stress die zij ervaart. Als zij uiteindelijk haar baan kwijtraakt, het UWV wordt ingezet, ze 3 maanden WW krijgt en de rest van het jaar bijstand, dan kost dat de maatschappij zo’n 17.000 euro.

Schulden en uithuisplaatsing
Het is niet ondenkbaar dat het gezin na het baanverlies ook nog in de schulden komt. Stel dat in dat scenario de duurst mogelijke interventie moet plaatsvinden – schuldsanering – komt dat neer op een bedrag van ruim 13.000 euro. Als de situatie op de woonboot volgens jeugdzorg onhoudbaar is geworden, komt ook het scenario van uithuisplaatsing in zicht. Als de kinderen uit huis geplaatst worden en een jaar in pleegzorg zijn, kost dat meer dan 100.000 euro.

Onacceptabel
Hebben gemeenten die ervoor kiezen om dit soort gezinnen geen woning beschikbaar te maken, wel door dat ‘niets doen’ heel kostbaar kan zijn? Volgens wethouder Tom Horn die er in zijn gemeente Haarlemmermeer voor zorgde dat er tijdelijke woningen kwamen voor ‘spoedzoekers’, moet de overheid veel meer kijken naar de positieve lange termijneffecten van preventie. ‘Een scheiding is in beginsel een privéaangelegenheid. Maar als er minderjarige kinderen bij betrokken zijn, dan wil je niet dat die van adres naar adres moeten verhuizen. Dat vind ik onacceptabel.’

‘Massaal zorggeld uitgeven’
Het wrange van deze situatie is, aldus Emmy Klooster van De Binnenvest, dat het eigenlijk eerst slechter met je moet gaan om hulp te krijgen. ‘Pas als je een hulpvraag hebt, komen wij in beeld.’ De Federatie Opvang (de brancheorganisatie voor instellingen die zich bezighouden met maatschappelijke opvang) laat ons weten zich volledig te kunnen vinden in het verhaal van De Binnenvest. ‘Als gemeenten het bouwen van nieuwe permanente huisvesting én het bouwen van tijdelijke woningprojecten niet bovenaan hun college-akkoorden voor de komende 4 jaar na de gemeenteraadsverkiezingen zetten, zullen zij massaal zorggeld en geld uit het sociaal domein moeten inzetten om de ellende die de woningnood veroorzaakt, een beetje te dempen.’

Dinsdag 13 februari in De Monitor: Spoedzoekers op de woningmarkt om 21.25 uur op NPO 2.

Kijkers/luisteraars kunnen met vragen/opmerkingen terecht bij het Klant Contact Centrum:
E: info@kro-ncrv.nl
T: 035-6726880